ΓΡΑΣΑ #2
Προχωράμε τώρα στην ταξινόμηση των γράσων για να καταλάβουμε τι σημαίνει ο δείκτης που ακολουθεί το όνομα του γράσου.
Αυτή η ταξινόμηση έγινε από το NLGI ανάλογα με την συνεκτικότητα των γράσων (ή ιξώδες, δηλ πόσο παχύ είναι το ρευστό).
Έτσι προέκυψαν οι παρακάτω κατηγορίες γράσων:
Αριθμός NLGI Κατεργασμένη διεισδυτικότητα
000 445-475
00 400-430
0 355-385
1 310-340
2 265-295
3 220-250
4 175-205
5 130-160
6 85-115
* Οι τιμές είναι η διείσδυση σε δέκατα του χιλιοστού επί 5 sec σε 25° C.
Τι σημαίνουν οι τιμές της κατεργασμένης διεισδυτικότητας; Μας δίνουν ένα μέτρο για το πόσο μαλακό ή σκληρό είναι το γράσο.
Τις μετράμε με ένα πείραμα που κάνουμε όπου, ένα μικρό μυτερό έμβολο «χτυπά» το γράσο με κατακόρυφες εμβολές και παρατηρούμε μετά από 5 δευτερόλεπτα πόσα δέκατα του χιλιοστού έχει εισχωρήσει στο γράσο που εξετάζουμε.
Από αυτήν την εισχώρηση βρίσκουμε από τον πίνακα τον αριθμό NLGI.
Έτσι, παρατηρούμε ότι το «3άρι» το γράσο, βρίσκεται στο μέσο του πίνακα (220-250 deci-mm, δέκατα του χιλιοστού).
Δεν είναι δηλαδή ούτε πολύ σκληρό ούτε πολύ μαλακό. Για αυτό βέβαια είναι και το πιο διαδεδομένο, "το πιο κινήσιμο".
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο αριθμός που συνοδεύει τον τύπο του γράσου δεν έχει να κάνει με την ποιότητά του.
Μας δείχνει μόνο αν είναι σκληρό ή μαλακό. Εμείς, όμως, θα πρέπει να γνωρίζουμε ποιον τύπο γράσου χρειαζόμαστε για την συγκεκριμένη χρήση.
Απλά, από τα γράσα που κυκλοφορούν στο εμπόριο, τα "3-άρια" γράσα είναι σχετικά πιο ποιοτικά από τα υπόλοιπα και γι' αυτό το λόγο είναι και πιο ακριβά. Περιέχουν βέβαια και περισσότερη ποσότητα παχυντή.
Ιδιότητες
α. Υφή: Εξαρτάται από το μέγεθος των ινών του σάπωνα (παχυντή) που έχει προστεθεί στο λάδι.
Όταν οι ίνες είναι μακριές η υφή του λίπους είναι ινώδης (Να - Νατρίου γράσο) ενώ όταν είναι κοντές το λίπος είναι βουτυρώδες (Li Λιθίου γράσο, Ca Ασβεστίου γράσο).
β. Σταθερότητα της σύστασης: Είναι η ικανότητα του σάπωνα να συγκρατεί το λάδι, ώστε να μην παρατηρείται διαχωρισμός του λαδιού κατά την αποθήκευση του λίπους.
γ. Θερμική σταθερότητα σε στατικές και δυναμικές καταπονήσεις: Η θερμική σταθερότητα ενός λιπαντικού λίπους, καθορίζεται από την ικανότητα που έχει να ανακτήσει την αρχική του υφή, ύστερα από την συμπλήρωση ενός κύκλου θερμικής καταπόνησης. Η τελευταία εξασκείται υπό στατικές αλλά και δυναμικές συνθήκες. Η θερμική σταθερότητα εξαρτάται από τους θερμικούς μετασχηματισμούς της κρυσταλλικής δομής των σαπώνων.
δ. Ρεολογικές ιδιότητες: Ιξώδες: Παρά το γεγονός ότι η διεισδυτικότητα ενός γράσου μας δίνει πληροφορίες σχετικά με την ευκολία ροής του λίπους από τον γρασαδόρο στο έδρανο, δεν παρέχει σημαντικές ενδείξεις σχετικά με την δύναμη που απαιτείται για την τροφοδότηση των σημείων λίπανσης με αντλία.
ε. Σημείο διαρροής: Καθορίζει την ελάχιστη δύναμη που απαιτείται για να αρχίσει η ροή του γράσου. Όταν το σημείο διαρροής είναι πολύ υψηλό, τα λίπη είναι δύσχρηστα και απαιτούν μηχανικούς λιπαντήρες υψηλής πίεσης.
στ. Σημείο στάξεως: Η μέγιστη θερμοκρασία μέχρι την οποία μπορεί να εργασθεί ένα έδρανο που λιπαίνεται με λίπος.
ζ. Αντοχή στο νερό: Τα γράσα ασβεστίου είναι αδιάλυτα στο νερό, αλλά έχουν χαμηλό σημείο στάξεως. Αντίθετα τα λίπη με σάπωνα νατρίου διαλύονται στο νερό σχηματίζοντας γαλάκτωμα αλλά έχουν υψηλό σημείο στάξεως. Τα γράσα με σάπωνα (παχυντή) λιθίου χαρακτηρίζονται από μεγάλη αντοχή στο νερό και υψηλό σημείο στάξεως. Δεδομένου μάλιστα ότι έχουν και καλή αντοχή στην οξείδωση, τα λίπη αυτά χρησιμοποιούνται πάρα πολύ.
η. Συνεκτικότητα ή ιξώδες: είναι η ικανότητα αντίστασης σε παραμόρφωση που εμφανίζει ένα πλαστικό σώμα, όταν εφαρμοσθεί σε αυτό μία δύναμη. Στην περίπτωση των γράσων, είναι ένα μέτρο της υφής τους, πολύ μαλακό, μαλακό, σκληρό, πολύ σκληρό και είναι ενδεικτική της ρεολογικής τους συμπεριφοράς (ανάλογα με το ιξώδες των λιπαντελαίων που χρησιμοποιήθηκαν).
Με βάση λοιπόν τις ιδιότητες που προαναφέρθηκαν επιλέγουμε και το γράσο που χρειαζόμαστε.
Για τις εφαρμογές μηχανημάτων αγροτικών δραστηριοτήτων, κυρίως, μας ενδιαφέρουν οι ιδιότητες α, β, γ, στ, και ζ. Αυτές είναι που σε πολύ μεγάλο βαθμό καθορίζουν και την ποιότητα / τιμή του γράσου.
Συνήθως λοιπόν, ανάλογα της εφαρμογής, καλό είναι να χρησιμοποιούμε γράσο Λιθίου 2άρι ή 3άρι. Το 3άρι στις πιο δύσκολες και βαριές εφαρμογές.
Το γράσο Ασβεστίου είναι καλό να χρησιμοποιείται σε πιο ελαφριές εφαρμογές και κυρίως σε σασί (πίροι, δακτυλίδια κλπ). ΟΧΙ σε ρουλεμάν.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι η χημική σύσταση του γράσου, όντας μείγμα, είναι σχετικά δύσκολο να βρεθεί. Αποτελεί κρυφό μυστικό της κάθε εταιρείας.
Είναι όπως κάποιες συνταγές φαγητών – γλυκών μαγειρικής. Όλοι ακολουθούν τις ίδιες οδηγίες, αλλά κάποιων τα φαγητά ή τα γλυκά είναι πολύ πιο εύγευστα έναντι των άλλων.
Συνεπώς δεν επιλέγουμε πάντα γράσο με βάση την τιμή και μόνο. Πρέπει να κοιτάμε και το αποτέλεσμα.
Μπορεί δηλαδή να είναι «λιθίου 3» αλλά οι ιδιότητες β και γ να μην ικανοποιούνται στο βαθμό που πρέπει με αποτέλεσμα να απαιτείται συχνή επαναλίπανση.
Σισμανίδης Δ. Πασχάλης
Διπλωμ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΑΠΘ